Kesme takımının her türden makineye güvenli ve sağlam bir şekilde monte edilmesini sağmak, her türden takım tutucunun üstlendiği temel işlevdir. Gösterilen işleme operasyonlarından her biri, hem kesici takımlar hem de tutucular açısından kendi özel gereksinimlerine sahiptir. Tasarım gereksinimden bağımsız olarak kesici takım, takım tutucu ve makine milinin kombinasyonu, doğruluk, tekrarlanabilirlik ve güvenilirlik olarak adlandırılan üç temel özelliği sağlamalıdır.

Takım Tutucu Ürünleri

Kesinlik

Pek çok takım tezgâhı bir inçin onda hatta binde biri kadar toleransa sahip olabilir. Örnek vermek gerekirse; bir silindir çubuğun çapı 1.250 inç olarak belirtilebilir fakat izin verilen tolerans yalnızca artı veya eksi 0.0005 inç olabilir. Ayrıca toleransın parça uzunluğunun birkaç inç üzerinde tutulması gerekebilir. Takım rijitliği ya da montaj durumundaki herhangi bir bozulma, takım tezgâhının elde edeceği doğal doğruluğu engelleyebilir.

Tekrarlanabilirlik

Tamamlanan ilk parçanın hemen ardından makineye bağlanan ikinci parçanın da önceki parçayla aynı doğruluk ve boyutta işlenmesi çok önemlidir. Örneğin, takım tezgâhının artı veya eksi 0.0005 inç toleransla 1.250 inç uzunluğunda bir parça üretmek için ayarlandığını varsayalım. Sonraki parçaların 1.252 inç uzunluğa ve 0.0005 inç toleransla üretilmek üzere makinede yapılacak herhangi bir değişiklik sonucunda parçalar aynı doğruluğa sahiptir ancak 1.250 inçlik temel boyutun dışına çıkıldığı için parçalar kabul edilemez. Bu işlem her belirtildiğinde üretilen tüm parçaların aynı boyutta işlenmesi gereklidir.

Güvenilirlik

Günümüzün modern makineleri, yüzlerce hatta binlerce parçayı markine operatörünün herhangi bir yardımı olmadan güvenilir bir şekilde işlemelidir. Sürekli yeniden ayar ya da bakım yapmayı gerektiren herhangi bir takım tezgâhı ya da takım tutucu sistemden etkili ve verimli sonuçlar elde edilemez. Modern işleme merkezlerinde, farklı işleme operasyonlarının gerçekleştirilebilmesi için takımlar sık sık değiştirilir.

Her yeni işleme uygun takım seçimi yapılıp makineye monte edildiğinde, takım tutucu makineye tutarlı konumlandırma ve kavrama için izin verecek şekilde tasarlanmış olmalıdır. Bu durum, kesici takımın beklenen doğruluğu ve tekrarlanabilirliği korumasını sağlar. Farklı işleme operasyonları için verimli bir planlama yapılabilmesi ve makine bakımının güvenilirliğinin sağlanması adına takım ömrü tutarlı olmalıdır.

Takım Tutucu Tasarımı

Bu bölümde torna ve freze makineleri ailesinde genel amaçlı takım tezgâhına öncelikle uygulanan takım tasarımlarına genel bir bakış atacağız. Taşlama makineleri, broş makineleri, planya makineleri ve diğer özel makineler gibi birçok farklı takım tezgâhı bulunur. Bununla birlikte, tüm makinelerde kesici takımı tutma prensipleri birbirinin benzeridir. Açık ara en yaygın tezgâh sınıfları olan torna tezgâhları ve freze tezgâhları için iyice gelişmiş bir takım tutucu sınıflandırma sistemi yıllar içerisinde geliştirilmiştir.

Bu makalede konu edilen torna operasyonları, çoğunlukla bir takım direğine ya da bir tarete monte edilen sabit bir kesme takımının kullanıldığı işlemler olacaktır. Taret, bir blok üzerinde kesme takımlarını tutan bir aksesuardır. Operatör, bilgisayar programı aracılığı ile manuel ya da otomatik olarak takım direği ve taretin durumunu kontrol edebilir.

Yaygın torna takım tutucu ve kesici takım tertibatı, bir takım direği ya da tarete bağlanan çelik bir şafta sabitlenmiş kesici kenar veya noktadan oluşur. Herhangi bir takımın parçaya göre doğru konumlandırılması amacıyla, taret döndürülebilir özelliktedir.

Görselde tornalama için hazırlanmış tipik bir torna takımı tutucu ve kesici takım tertibatını görebilirsiniz.

Manuel Torna

Manuel torna tezgâhları, makine atölyelerinde hala vazgeçilmez parçalardan biridir.

Freze makineleri yatay ve dikey olmak üzere iki türden biri ile sınıflandırılır. Her iki tasarımda da kesici takım iş miline bağlıdır ve işlenecek parçayı üç eksende de hareket ettirebilen bir tabla üzerine sabitlenir. Makinenin iş mili, takım tutunun tutturulduğu ve takım tezgâhında bir bağlantı noktası gibi işlev gören bir cihazdır. Kesici takımlar genellikle çekme çubuğu ile iş miline çekilen takım tutuculara monte edilir.

Çekme çubuğu, takım tutucuyu uygun konuma yerleştirmek için genellikle arkaya vidalanır ve aynı zamanda takım tutucuya takılır. Hem iş mili hem de takım tutucuda bulunan uyumlu bir konik yapı, eş merkezli bir kenetlenme ve işleme sırasında ortaya çıkan mekanik yüklere dayanacak yeterli sürtünme kuvveti sağlar. Şekil 8’de, freze makinelerinde kullanılmak için hazırlanan çeşitli takım tutucu tiplerini görebilirsiniz.

Takım Tutucu Tezgahı

Bu freze tezgâhı, tutucuları otomatik değiştirme özelliğine sahiptir. Her takım tutucunun işleme merkezinde çeşitli işleme yetenekleri için farklı bir takıma uygun olduğunu unutmayın.

Kullanılan kesici takımı takım tutucuyla eşleştirmek için kullanılabilir pek çok yöntem vardır. Örneğin pensler bu amaç için kullanılır. Pensler, takımı tutan kıskaç benzeri bir tür ayna olarak da kabul edilebilecek cihazlardır. Yaylı pensler ve yekpare pensler olmak üzere iki kategoriye ayrılırlar. Bu pens türü sahip olduğu silindirik ve konik uçlar ile dairesel parçaları tutmakta kullanılır.