Kumpas, bir atölyede hassas ölçümler yapmak zorunda olan bir operatör için oldukça önemli bir alettir. Bilyeli kumpas, sürmeli kumpas ve dijital kumpas en yaygın olanları olmakla beraber pek çok türü bulunmaktadır. Bu yazıda bir ölçüm aracı olarak kumpasın tanımı, farklı kumpas çeşitleri ve kullanım alanlarına değineceğiz.

Kumpas Ölçme Aleti Nedir?

Kumpaslar, bir nesnenin iki zıt tarafı arasındaki mesafenin ölçümünde kullanılmak üzere iki ayarlanabilir çeneye sahip bir ölçüm aletidir. Genellikle kalınlıkları ve diğer ölçüm cihazları ile erişimi zor iç ve dış çapları ölçmek için kullanılırlar. CNC ile işlenen parçalarda doğru boyutların sağlanabilmesi için, kumpasların bir cetvel, standart bir mastar ya da delik mastarı aracılığı ile ayarlanması gerekir. Operatörün dokunma hissi, ölçüm sürecini doğrudan etkileyebilmektedir.

Kumpas Nedir- Nasıl Okunur

Kumpas Ne İçin Kullanılmaktadır?

Kumpaslar genel olarak dış boyut, iç boyut, derinlik ve adım ölçümlerinde kullanılırlar. Dış kumpaslar kalınlık ve dış çap, iç kumpaslar delik çapı ve yüzeyler arası mesafelerin ölçümü için tasarlanmıştır. Kumpaslar bilimsel laboratuvarlarda ve mühendislik eğitimi verilen kurumlarda hassas ölçümlerin yanı sıra tıp, bilim, makine mühendisliği, ağaç işleri, metal işleri ve ormancılık gibi pek çok disiplinde de yaygın olarak kullanılırlar.

Farklı Kumpas Çeşitleri ve Kullanım Alanları

Şekil ve tasarımsal olarak çeşitlik gösteren kumpaslar, tasarım amaçlarına uygun olarak farklı özelliklere de sahiplerdir. Farklı kumpas türleri ve kullanım alanları ise şunlardır:

İç Çap Ölçüm Komperatörü

Nesnenin iç boyutlarını ölçmede kullanılan iç çap ölçüm komperatörü, sahip oldukları ayakların tasarımına göre farklı tipte üretilmektedir. Bazı türlerinin bir ayağı manuel ayarlanırken, bazı türleri bir ayar vidasına sahiptir.

İç Çap Ölçüm Komperatörü Nedir

Dış kumpas

Sınırlama ve kullanımları doğru anlaşıldığı sürece yüksek düzeyde doğruluk, tekrarlanabilirlikle bir nesnenin dış boyutunu ölçer. Sahip olduğu ayak tasarımı, uzayabilen ayaklar sayesinde büyük mesafelerin ve kavisli yüzeylerin ölçümü için uygundur.

Dış Kumpas Nedir

Sürgülü kumpas

Sürgülü kumpas, Fransız Pierre Vernier tarafından icat edilmiştir. Üst kirişinde üst ve alt ölçekte hem emperyal hem metrik ölçüm gösterebilen çift göstergeye sahiptir. Çalışma prensibi, ana ölçeğe ölçüm sonuçlarını hem metrik hem emperyal gösteren sürgülü ölçeğin ilave edilmesidir.  Sahip olduğu iki çift çenenin büyük olan çifti dış çapları ölçmektedir. Daha küçük olan çeneler ise iç çapları ölçer. Sabit bir çeneye sahip kalibre edilmiş bir ölçek ve ölçek boyunca kayan bir işaretçiye sahip diğer bir çene de tasarımda yer almaktadır. Ayrıca çeneler arası mesafe okuma ile gösterilmektedir. Sürgülü kumpaslarla ölçüm yapılırken daha doğru sonuç almak için ilk önce sabit ölçek okunmaktadır. Sunduğu en büyük avantaj, işaretçi konumunun doğrudan okunabilmesidir. Ek olarak karmaşık durumlarda ibre iki işaret arasındayken kullanıcı sürmeli bir kumpas yardımı ile enterpolasyon yapabilir. Bu da kesinliği arttırmaktadır. Sürgülü, kadran ve dijital kumpaslar aynı işlevleri yerine getirseler de okuma yöntemleri aralarındaki farklılıktır.

Sürgülü Kumpas

Yaylı kumpas

Bazen pergel olarak da adlandırılan yaylı kumpas, yer işaretlemelerinde kullanılır ve keskin işaretçi ayakları vardır. Bir bacak merkezde oluşturulan bir çukura yerleştirilebilir. Diğer bacak yüzeye bir çizgi çizecek şekilde döndürülür ve bir daire, bir yay oluşması sağlanmaktadır. Ayrıca kumpas, harita üzerindeki iki nokta arasındaki mesafeyi ölçmek için de kullanılabilmektedir. Ancak mesafeyi doğru ölçmek için elde edilen ölçüm sonuçlarının bir cetvel yardımı ile gerçek bir değere dönüştürülmesi gerekir.

Yaylı Kumpas

Kadranlı kumpas

Kadranlı kumpaslar, sürgülü kumpasların aksine sonucu basit bir kadran üzerinde okur. Ayrıca küçük, hassas bir kramayer ve pinyon dairesel bir kadran üzerindeki işaretçiyi hareket ettirmektedir. Genellikle ibrenin adımları her içte bir, inçin 1/10 ya da 1 mm’de bir olarak değişir. Bu tür kumpaslarla ölçüm yapılırken, tüm inç ve santimetre okunduktan sonra ölçüm dairesel kadrana eklenmelidir. Kadran, genellikle iki nesne arasındaki boyut farkını ölçmek için döner tasarıma sahiptir. Kadranlı kumpasın sürgüsü, bir kol ya da vida aracılığı ile sabitlenir.

Kadranlı Kumpas

Dijital kumpas

Okumayı sayısal bir değer olarak gösteren bir kadran veya elektronik bir ekran bulunmaktadır. Dijital kumpaslar doğrusal bir kodlayıcıya sahiptir ve çoğu türü santimetre, milimetre ve inç arasında değiştirir. Herhangi bir noktada ekran sınırlanabilir ve kumpas önceki okumayı hafızasında tutar. Bu durum ekranın görülemediği, ölçümü zor alanlarda yapılan ölçümün korunmasını sağlamaktadır. Özellikle kullanım kolaylığı nedeniyle yeni bağlayanlar için oldukça kullanışlıdır. Bazı türler, zaman kazandırır ve güvenilirliği arttırmaktadır. Ek olarak bir dizi ölçümü kaydedebilen veri çıkışı ve özel kayıt cihazlarına sahiptir.

Dijital Kumpas

Oddleg kumpas

Oddleg tipi kumpaslar, parçanın kenarından belirli bir mesafede bir çizginin işaretlenmesinde kullanılırlar. Bükülü bacak, parça kenarı boyunca ilerlemek için kullanılırken, çizici önceden belirlenmiş bir mesafede işaretini oluşturur. Bu sayede kenara paralel bir çizgi elde edilmiş olur.

Bu Yazımızı da Okudunuz Mu? ▶▶▶▶ Ölçme Aletlerinin Statik ve Dinamik Özellikleri Nelerdir?