Mengene, Tezgahlarda Çalışmayı Kolaylaştırıyor

Genel olarak mengene, yapılacak çalışma süresince kalıp veya iş parçasını sabitlemeye yarayan alettir. Genel olaral biri sabit, diğeri hareketli olmak üzere iki çenesi bulunmakla beraber, iki çenesi hareketli mengeneler de mevcuttur. Vida ve bu vidaya hareket kazandıran kol yardımıyla hareket eden çene, iş parçasını sıkıştırarak sabitler. Bazı hassas ayarlı çeşitlerde kol yerine sabitleyici pimlerden yararlanılır. Bazı modellerde kol yerine hidrolik sıkıştırma düzeneği de bulunur.

Değişik işleri yerine getirmek için değişik mengene çeşitleri bulunmaktadır. Örneğin sabit tezgahlarda çalışmak için geliştirilmiş mengeneler olduğu gibi CNC tezgahlarda kullanıma uygun çeşitler de mevcuttur. Diğer yandan bir tezgaha sabitlenmeden, doğrudan iş parçası veya parçaları üzerinde görevini yerine getiren mengene tipleri de mevcuttur. C tipi mengene, işkence, marangoz mengenesi gibi çeşitler örnek gösterilebilir. Mengeneleri yakından inceleyeceğimiz bu yazıda “Mengene nedir”, “Mengene çeşitleri nelerdir” gibi soruların yanı sıra mengene fiyatları üzerinde duracağız.

Mengene Nedir?

Mengene temelde iç basınç uygulamak suretiyle kalıp, iş parçası bağlama, sıkıştırma veya sabitleme ekipmanıdır. Mengeneler iş parçasını tezgaha konumlandırırken, aynı zamanda güvenli çalışma koşulları oluşturulmasına katkı sunar. İşlenecek parçanın üzerinde kesici takım, matkap ve freze ile işleme süreçlerinde hakimiyet sağlar. İş parçalarının işlenmesi sırasında hassasiyeti arttırır. Koordinat sistemi üzerine çalışan CNC makinelerde parça işlerken tezgah mengenesi kullanımı; makine bilgisayarına girilen değerleri işe doğru hareket ettirir. Tezgaha birden fazla iş bağlanacak çift çeneli modeller ile çok sayıda parça bağlamaya olanak tanıyan düzenekler de vardır. Ayrıca kalıp ya da iş parçasının şekline göre tezgaha sabitlenmesini destekleyen modeller de mevcuttur.

Mengene Kullanırken Nelere Dikkat Edilmeli

Mengene kullanmadan önce yapısal bütünlüğü dikkate alınmalıdır. Ürünün gövdesinde ve çenelerinde kırık, çatlak, deformasyon gibi sorunlara dikkat edilmeli. Böyle bir sorun daha büyük sorunlara neden olabilir. Kol veya vida gibi çeneye hareket veren parçalar incelenmeli ve sıkıştırma kaybı varsa kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ayrıca çeneler üzerindeki pürüzlü yüzeyin düzleşmesi ve çenelerin kapanırken dengesini kaybetmesi de iş parçasının sabit kalmasını önler.

Mengenede oluşabilecek hatalar

Mengene gövdesi kırılması veya parçalanması

Mengeneler genel olarak döküm ve çelik olarak ikiye ayrılmaktadır. Çelik mengeneler dolu çelik malzemelerden işlendikten sonra ısıl işlem uygulanarak uygun yüzey sertlikleri elde edildikten sonra bazıları taşlanarak hassasiyetleri ayarlanır. Vidalı sistemlerde mengeneyi sıkmak için vidaya bağlı bir kol yardımıyla iş parçası sabitlenmesi sağlanır.

Döküm mengeneler ise genel olarak döküm yoluyla üretildiği için döküm esnasında yapılan hatalardan dolayı mikro çatlaklar ve çentiklerin oluşması mümkündür. Mikro çatlaklar ürünlerin içinde zamanla büyüyen ve mengenenin kırılmasına yol açabilecek daha büyük çatlakların oluşumuna sebebiyet verecektir. Dökümün yapısı çeliklere göre daha sert ve aradaki bağların bağlanma yapısından dolayı bu çatlaklar ani kırılmalara yol açabilir.

Çelik mengenelerde ise bağlanma daha tok ve sünek bir yapıda olduğundan dolayı, mikro çatlaklar oluşsa dahi bunlar mengenelerin sıkma ve yüklenme durumlarında yırtık şeklinde olacaktır.

Aşınmış Vida

Mengene vidasında aşınma

Sabit veya tezgah Mengelerin genelinde iş parçasını sıkmak için vidalı sistem kullanılır. Vida üzerinde bulunan dişler (erkek) ve gövde üzerinde bulunan dişlerin (dişi) iç içe geçtiği sistemde, vidanın dönmesi ile system hareket edecek ve mengenenin ağızları iş parçasını kavrayacaktır.

Ancak bazı durumlarda gövde üzerinde veya erkek vida üzerinde bulunan dişlerin fazla zorlanması, yeterli sertlikte olmaması veya dış etkenlerden dolayı korozyona uğraması sebebiyle belirli koşullarda aşınmalar meydana gelmektedir. Bu aşınmalar kolu çevirdiğinizde iş parçasını sıkmama veya diş atlamalarına sebep olarak iş parçasının yeterli kuvvette sıkmayacak ve işleme esnasında parçanın hareket etmesine veya mengenenin parçayı bırakmasına sebep olacaktır. Bu gibi durumlarda hem iş parçası bozulacak hem de daha farklı kazalar meydana gelebilmektedir.

Mengenelerdeki üretim hatalarını anlamanın en kolay yolu, mengene için verilen maksimum sıkma tork kuvvetlerinin üzerinde bir kuvvet uygulamadığınızdan eminseniz ve yine de mengenin gövdesinde kırılma ve parçalanma oluştuysa bu üretim esnasında oluştuğu manasına gelir.

Mengene Çeşitleri

Pek çok alanda ihtiyaç duyulduğu ve değişen ihtiyaçları karşılamak amacıyla geliştirildiği için mengene çeşitleri zaman içinde artmıştır.

Ağaç Mengenesi

Ahşap Mengene:

Yumuşak materyalleri ve ahşap malzemeleri işlemekte kullanılan, sıkıştırma yüzeyleri ahşap olan mengene çeşidirir. Kurulumu kolay ve maliyeti diğer tezgahlara göre daha uygundur. Takım tezgahlarında çalışmanın temellerini öğretmek ve çalışanları yetiştirmek için uygundur. Bu nedenle meslek liselerinde eğitim amacıyla kullanımı yaygındır.

Ayaklı Mengene:

İş yeri dışında çalışma ihtiyacını karşılayan ürünlerdir. İnşaat gibi bazı sektörlerde dışarıda çalışmaya imkan tanır. Boru mengenesi örneğinde olduğu gibi sehpa üzerinde kurulumu yapılan bu ürünlerle dış ortamlarda güvenli ve etkin bir şekilde çalışma yürütülür. Beraberinde çeşitli alet ve edevatlar da kullanılabilir hale gelir.

Çok Amaçlı Mengene:

Değişik amaçlarla kullanabilen, farklı görevleri yerine getirebilen ürünlerdir. Çeneleri aynı zamanda boru gibi silindirik iş parçalarını da kavrayabilecek şekilde tasarlanmıştır. Döner tabla ile ekseni etrafında dönebilmeleri sayesinde kullanım alanları artar. Sıkıştırma ve açılma hareketi bulunur. Yapıştırma işlemlerinde iş parçalarını sabitlemekten boruları tutmaya bir çok işte kullanılır. Normal çene yapısıyla beraber dairesel iş parçalarını kavrayabilen çeneleri de vardır. Hatta üzerinde bulunan mengene örsü ile küçük çaplı dövme ve şekillendirme işlemleri için de kullanılabilir.

CNC Mengenesi:

CNC tezgahlarda kalıp veya iş parçası işlerken kullanılır. İşlenmiş ürünlerin tezgahtan aynı nitelikte çıkması CNC makinelerin başarısı olarak düşünüldüğünde, bunu sağlayan ve hassasiyeti koruyan en önemli parçalar arasında CNC mengenesi bulunur. CNC mengenesi fiyatları için Ata Teknik Hırdavat’ın internet sitesi inceleyebilirsiniz.

Freze Mengenesi:

Freze işleri için sağlam ve güçlü yapılarıyla yüksek kapanma gücü sağlayan mengenelerdir. Çeneler ve hareketli yüzeyler sertleştirilmiş ve taşlanmıştır. Maksimum kapama gücü sağlar. Hassas ve sağlamdır. Sıkılan kolun hareketli çene içersindeki yarım daireyi sıkıştırması ile yatay gücün hareketli çeneyi aşağı bastırmasını sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir. Bu sayede işlenen parça çenelerin üst kısmında olsa bile yukarı kalkmaz. Dört adet yerleşim posizyonu daha geniş çene açılımı sağlar.

VERTEX markasının bu ürün grubundaki yeni modelleri VD675 ile VA-8L’nin iki önemli farkı vardır. Birincisi daha geniş açılma kapasiteleri ikincisi ise yeni sabit çenedeki esnemenin büyük bağlantı elemanları ile yüzde 50 azaltılmış olmasıdır. Hassasiyeti 0,02 mm’dir.

Freze mengene fiyatları hakkında internet sitemizden bilgi alabilirsiniz.

Hassas Mengene:

Hassasiyet gereksinimi yüksek işler için tasarlanmıştır. CNC işleme merkezlerinde ve diğer hassas tezgahlarda kullanılır. Paralellik toleransları düşüktür. Örneğin KRASNIC markasının “MVN Süper Hassas Tezgah Mengene” modelinde paralellik toleransı 100 mm’de 0,0015 mm gibi düşük bir orandadır. Ayrıca bu modelde karesellik toleransı 0,03 mm’dir.

Bu hassas ürünler yüksek kaliteli alaşım çelikten üretilir. Çalışma yüzeyleri sertleştirilmiş ve hassas taşlanmıştır. Kolay kullanım için tasarlanan çeneler hızlı ayarlanabilir. Süper hassas modelleri de bulunmaktadır.

Çelik Mengene:

Ürünleri Ata Teknik Hırdavat, bu ürün grubunda ER-EL markası ürünlerin satışını yapıyor.

Mekanik Çelik Mengene:

Sertleştirilmiş ve hassas taşlanmış olarak üretilen mekanik çelik mengene, mükemmel kullanıma sahiptir. Kullanım özelliği olarak işlenecek malzemeyi sabitlerken; sabit ve hareketli çenelerde bulunan modüler çeneler, yaylı sistem sayesinde malzemeyi mengene tabanına doğru çeker ve güvenli çalışma sağlar. Kamalı sabitleme özelliğiyle hareketli çene mesafesi hızlı ayarlanabilir, ve kullanım kolaylığı bulunur. Kullanım alanları arasında CNC tezgahları ve mekanik frezeler, taşlama ve matkap tezgahları, çeşitli sanayi makinaları sayılabilir. Hareketli yüzeylerin tamamı hassas taşlanmış ve sertleştirilmiştir. Böylece daha güvenli çalışma ortamı oluşturulmasına katkı sağlar.

Çift Açılır Çelik Mengene:

Ürün, işlem yapılacak malzemeyi sabitlerken aynı zamanda merkezleme yapma özelliğine sahip. Sistemin bu avantajı özellikle dış çap ölçüleri değişken malzemelerde merkez değişmeden işlem yapmaya olanak tanıyor. Ürünün dikkat çeken diğer özelliği ise yumuşak çenelere işlenecek parçanın formu uygulanabilmesi… Kullanım alanları arasında CNC ve mekanik frezeler, taşlama, matkap gibi çeşitli sanayi makinaları yer alıyor. Hareketli yüzeylerin tamamı hassas taşlanmış ve sertleştirilmiştir. Çeneler ayrı olarak satılıyor.

Modüler Mekanik Çelik Mengene:

Çenelerinin hareketli olması sayesinde ürün iş parçasını karşıya ve aşağıya çekerek sıkar. Mengenenin iki parçalı ve paralel oluşu büyük iş parçalarını bağlamada delik açma, diş açma gibi işlemlerde kolaylık sağlar. Hareketli yüzeylerin tamamı hassas taşlanmış ve sertleştirilmiştir.

Çok Açılı Mengene

Çok Açılı Mengene:

İş parçasını değişik açılarda sabitlemeye yardımcı olan modellerdir. Kendi ekseninde dönebildiği gibi dikey, yatay eksenlerde ve ileri geri hareket edebilir. İki açılı ve üç açılı modeller bulunmaktadır.

İki Açılı Mengene:

Ağır dökme demir gövdeli ürün her iki doğrultuda (x ve y ekseninde) ölçeklendirilebiliyor. Z doğrultusunda ise 360 derece dönebilen tablası bulunuyor. Dikey ve yatay olarak 90 derece hareket edebiliyor.

Üç açılı mengene:

Üç doğrultuda ayarlanabilir mengenenin tablası 360 derece dönebiliyor. Yatay ve dikey yönde 90 derece hareket edebilir. Ayrıca sağa ve sola her iki yöne 45 derecelik açıyla ayarlanabilir. Her yön hareketinde bu mengene iş parçasını sağlam biçimde tutar. Bölgesel olarak vidanın kapanan kısmı özel bir malzemeden üretilmiş ve yatak vasıtasıyla güçlendirilmiştir.

Kanca Mengene Ürünleri

Türkiye’nin önde gelen el aletleri üreticisi Kanca, ürettiği mengeneler ile de pazarda güçlü bir konuma sahip. Kanca mengene ürünleri Ata Teknik Hırdavat aracılığıyla satışa sunuluyor. Yerli üretici olmanın avantajına sahip olan marka; pazarda kullanılan ve ihtiyaç duyulan ürünleri de doğru analiz ediyor. Bu nedenle pazardaki talebi doğru analiz eden Kanca, kullanıcıların ihtiyaçlarını doğrudan karşılıyor. Öyle ki masaya bağlanabilen mini modellerden tesviyeci mengenesine kadar geniş seçenekler ürün yelpazesinde bulunuyor.

Döküm işlemi sırasında iç yapıdaki düzensiz dağılım görülebilir ya da döküm boşlukları oluşabilir. Böyle bir durumda mengene üzerinde çekiç ile çalışıldığında veya çenelerin aşırı sıkılması durumunda kırılma ihtimali yüksektir. Ancak dövme teknolojisi ile üretilen mengenelerde böyle bir sorun yaşanmaz. Dövme çelik ürünler her türlü darbe ve kuvvetlere karşı dayanıklıdır. Yüzde 100 çatlak kontrölünden geçen ürünleriyle Kanca, gerek çenelere gerekse mengene örsüne 30 yıl kırılmazlık garantisi veriyor. Firma bu garantiyi verirken 40 yılı aşkın zamandır kırılan mengenesi olmayışına güveniyor.

Bazıları ürün çeşitlerinde tek üretici olan Kanca mengene modellerininin bir kısmını aşağıda görebilirsiniz.

Mini Mengene:

Anahtarcılık, saat tamirciliği, kuyumculuk, elektronik işleri ve hobi amaçlı kullanıma uygundur. Sınıfında tek olan bu ürünün çeneleri ve örs kısmı dövme çelikten üretilmiştir. 360 derece dönebilen yapısıyla çalışırken uygun açıyı bulmak kolaydır. 50 ve 75 mm olmak üzere iki boyutu bulunuyor. Tezgaha bağlanabilen en küçük mengene modelidir.

Kanca Tesviyeci ve Tesisatçı Mengeneleri:

Yüksek kaliteli çelikten (CF 45) dövme yöntemiyle üretilen bu ürünler; komple sulama ile sertleştirildiği gibi çeneler ve örs kısımları ayrıca indüksiyon yöntemiyle sertleştirilir (52-58 HRC). Çeneler üç noktadan emniyetli kavrama sağlar.

Kanca mengene ürün grubunun en önemli kısmını oluşturan bu grupta ayrıca KANEX, KADETT, PRIMO ve K2 modelleri bulunuyor.

KANEX Tesviyeci Mengenesi:

Dövme teknolojisi sayesinde her türlü darbe ve çeşitli kuvvetlere karşı dayanıklı bir üründür. Modelde 125 mm ve 150 mm çene açıklığında iki ebat seçeceği mevcut.

KADETT Tesviyeci Mengenesi:

Kanca Ekonomik Seri dahilindeki bu model de yüzde 100 kırılmaz dövme çelik malzeme kullanılarak üretiliyor.

PRIMO Tesviyeci Mengenesi:

Örs genişliği, çene açıklığı skalasının genişliği ve yüksek boru sıkma kapasitesine sahip bu model, ek olarak plastik mengene çeneleri ile hassas işlerde de kullanılabiliyor.

K2 Tesisatçı Mengenesi

K2 Tesisatçı Mengenesi:

Çift ağızlı vida kullanımıyla daha hızlı açılma ve kapanma sağlayarak çalışma hızınızı arttırır. Boru sıkma çeneleri gövde ile tasarlanmış ve yüksek kaliteli çelikten dövme yöntemiyle üretilmiştir. Dört noktadan masa montajıyla çalışma rahatlığı ve güvenliği sağlar.

Ağaç Mengenesi:

Kanca tarafından imal edilen bu ürün, ağaç işleri ve ahşap üzerine çalışanlar için kullanışlı bir tasarıma sahip. Ergonomik çalışma ortamı oluşmasına katkı sağlar. Tezgahta hızlı ve genişçalışma imkanı sağlar. Güvenli bir iş ve çalışma ortamı oluşturur. Mengene milini hareket ettiren kol için ahşap ve ya metal olmak üzere iki seçenek mevcut.

Ata Teknik Hırdavat 2020 katalogunda bu ürün grubu hakkında mengene teknik resmi, fiyat bilgisi ve kullanım alanları hakkında daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz. “Kalıp, İş Parçası Bağlama ve Tezgah Ekipmanları” başlığı altında bulabileceğiniz mengene çeşitleri şöyle sıralanıyor:

• Sabit Tezgah Mengenesi
• Matkap Mengenesi
• Hassas Mengene
• Freze Mengenesi
• Hassas Freze Mengenesi (Süper Open)
• Şekillendirme ve Freze Mengenesi
• K Tipi Freze Mengenesi
• Açılı mengeneler:
• 2 Açılı Mengene
• 3 Açılı Mengene
• Hidrolik Mengene
• Vidalı Hassas Mengene
• AçılıVidalı Hassas Mengene
• Pimli Hassas Mengene
• AçılıPimli Hassas Mengene
• CNC Freze Mengenesi
• Çift Çeneli Mengene
• Mekanik Çelik Mengene
• Grup Çift Açılır Çelik Mengene
• Çift Açılır Çelik Mengene
• Kavramalı Mengene
• Çok Çeneli Seri Mengene
• Çok Çeneli Seri Mengene
• Modüler Mekanik Çelik Mengene