Paslanmaz çeliğin uzun ömürlülüğü, sağlamlığı ve korozyona olan direnci üreticilerin bu malzemeyi sıklıkla tercih etmesine neden olur. İnşaat, otomotiv, ulaşım ve tüketim malları da dâhil olmak üzere hemen hemen tüm sektörlerde kendine yer bulur. Paslanmaz çeliği diğerleri arasında daha popüler kılan özellikleri aynı zamanda çalışmayı da zorlaştırır. Paslanmaz çeliğin delinmesi, doğru makine, doğru takım ve doğru yaklaşım benimsenerek gerçekleştirilebilir. Bu makalede, paslanmaz çeliğin güvenli bir şekilde nasıl delinebileceğini açıklıyoruz.

Paslanmaz çelik nedir?

Paslanmaz çelik, alaşımında %10,5 krom bulunan bir demir alaşımıdır. Krom, metal yüzeyinde pas oluşumunu engellerken ısıya dayanıklı özellikler sağlayan koruyucu bir oksit tabaka oluşmasını sağlar.

Paslanmaz çelik ayrıca içerisinde karbon, silikon ve manganez de içerir. Bazı türleri de korozyon direncini artırmak üzere nikel ve molibden elementleri de içermektedir.

Paslanmaz çeliği delmek neden zordur?

Her ne kadar en sert metal olmasa da, paslanmaz çelikle çalışmak zordur. Karşılaşılan en büyük sorun, parçanın sertleşme riskidir. Matkabın kesme hızı çok yüksekken besleme çok yavaşsa, ortaya çıkan ısı malzemenin sertleşmesine ve dolayısıyla kesmenin zorlaşmasına neden olabilir.

Bu sertleşme hem makinede hem de matkap uçlarında strese neden olarak takım ömrünü kısaltma ve kırılma risklerini artırabilir.

Çelik, düşük ısı iletkenliğine sahip bir malzemedir. Bu durum ısının hızlı bir şekilde dağılmasını engelleyerek kesme kenarında ısı birikmesine yol açarak hasar ve deformasyonlara neden olabilir. Paslanmaz çeliğin mukavemeti, delik kenarlarında malzeme birikmelerine ve mukavemetin azalmasına neden olabilen ufalanmaya karşı da dirençli kılar. Ayrıca oldukça sünek bir malzeme olması diğer metallerden daha fazla esneyebilmesine ve matkap ucunun talaşları çıkarmasını zorlaştırmasına neden olur.

Çeliğin İşlenmesinde Hangi Matkap Ucu Kullanılmalıdır?

Paslanmaz çeliği kesmek için hangi matkap ucunu kullanmalıyım?

Paslanmaz çelik malzemenin delinmesinde HSS (Yüksek Hız Çeliği) matkap uçları kullanılır. HSS matkap uçları sahip oldukları keskin kenarlarla sert metali kesebilme yeteneğine sahiptir. Ayrıca sertleştirilmiş paslanmaz çeliğin kesilmesi için en az 130 derecelik geniş uç açısına sahip bir matkap ucu kullanılmalıdır.

HSS matkap uçları diğer matkap uçlarına göre farklı bir şekle sahiptir ve ahşap ya da taş dâhil kesmek için kullanılanlardan farklı bir malzemeden üretilir. Farklı tanımlamalara sahip HSS matkap uçları bulunur. Aşağıda ne anlama geldiklerini kısaca açıklamaya çalıştık.

• HSS-E/HSS-Co matkap uçları paslanmaz çeliği kesmek için tasarlanmıştır.
• HSS-H matkap uçları, sert plastikler ve sertleştirilmiş çelik üzerinde kesme işlemine için uygun uzun spirallere sahiptir.
• HSS-N, demir, çelik ve diğer metalleri kesmek için normal spiralli HSS uçlardır.
• HSS-W metal uçlar, sıkı bir spirale sahiptir ve bakır ve alüminyum gibi malzemeleri delmek için tasarlanmıştır.

Paslanmaz çelik malzemede delik açmak için kobalt ya da karbür matkap uçları doğru bir tercih olacaktır. Bu yüksek kaliteli ve dayanıklı matkap uçları, paslanmaz çeliğin basıncına dayanabilen ve kolaylıkla kesebilen yapıdadır.

Hız ve besleme

Paslanmaz çelik malzemede delik delme uygulamaları ele alındığında, hız ve ilerleme kritik hususlar haline gelir. Makalemizde daha önce de söz ettiğimiz gibi matkap devri çok yüksek olursa gereksiz ısı üretimi gerçekleşir ve malzeme sertleşir. Çelik malzemelerde genellikle daha yavaş delme hızları çok daha iyi sonuçlar elde edilmesini sağlar. Ancak dakika başına yüzey uzunluğunu korumak çok önemlidir.

Paslanmaz çelik malzeme ile çalışılırken yüksek ilerleme oranları kullanılabilir. Bu tercih takımın etkinliğini artırmakla beraber aynı zamanda talaşların daha etkin tahliyesini de sağlar. İlerleme hızının korunması ve hem malzeme hem de takım üzerinde ısı birikimini düzenli olarak kontrol etmek gerekir. Eğer gereksiz ısı birikimi varsa, soğutma için zaman tanınmalıdır.

Soğutma ve yağlama

Paslanmaz çelik malzeme ile çalışırken, ısı birikmesinin önlenmesi çok önemlidir. Bu nedenle kullanılan matkap ucunun düzenli olarak yağlanması ve soğutulması gerekir. Bu gerçekleşirse, kesme performansında elde edilecek iyileşmenin yanı sıra matkap ucunun hizmet ömrü de artacaktır.

Paslanmaz çelik delinirken, aşamalı olarak delinmesi önerilir. Bu kademeli yaklaşım ısı oluşumunu azaltırken aynı zamanda hem alet hem de malzemenin soğuması için vakit kazandırır. İstenen delik çapı elde edilene kadar kademeli olarak daha büyük matkap uçları kullanılarak delme işlemi gerçekleştirilmelidir.

Paslanmaz Çeliğin Soğutulması

Paslanmaz çeliği delmek için ipuçları

• Delme işleminden önce parçanın yerine sıkıca kenetlendiğinden ve matkap ucunun takım tutucuda sabitlendiğinden emin olunmalıdır.
• Doğru HSS matkap ucu tercih edilmelidir. İhtiyacı karşılayacak matkap ucundan emin olunmadığı durumlarda bizimle iletişime geçebilirsiniz.
• Delme işleminde düşük hızlar ve yüksek ilerleme oranı kullanılmalıdır.
• Kademeli çalışarak hem malzeme hem de matkap ucunun soğuması için zaman kazanılmalıdır.
• Isı birikimi düzenli olarak kontrol edilmeli, yağlama ve soğutma sürdürülmelidir.

Paslanmaz çelik ve güvenlik

Paslanmaz çelik malzemede delme işlemi bazı durumlarda tehlikeli olabilir. Bu nedenle tüm güvenlik prosedürlerini ve süreçlerini izlemek oldukça önemlidir. En büyük risk faktörünü havaya fırlayabilen sıcak metal talaşları oluşturur. Operatörün doğru koruyucu ekipman giymesi, mümkün olduğunca güvende olmasını sağlar.

Delme işlemi sırasında hem matkap ucu hem de malzeme yüzeyinde önemli miktarda ısı üretilebilir. Matkap ucu ve parçanın tutulması gerektiğinde eldiven takılması önerilir.