Matkap ucu çeşitleri, ürün ve malzemelerin içine ya da yüzeyine delik açma gerektiğinde kullanabileceğiniz özel bir alet türüdür. Farklı şekil, boyut ve tasarımlara sahiptir. Sonuç olarak her biri kendine has uygulama alanlarına sahip farklı tipte matkap uçlarından bahsetmek mümkündür.

Matkap uçlarının farklı tiplerde olması ve her birinin kendine has uygulama alanları olması nedeniyle, bazı durumlarda tercih yapmak zor olabilmektedir. Bu makalede farklı tipte matkap uçlarına ve bu aletlerin parça üretimindeki uygulama alanlarına yakından bakacağız.

Matkap Uçları Nedir?

Malzeme ve ürünlerde delik açmaya yarayan, keskin bir kesme kenarına sahip ve bir matkap makinesine bağlanarak kullanılan bir kesme aletidir.

Matkap Ucu Nedir?

Matkap Uçlarının Bileşenleri Nelerdir?

Her matkap ucu kendi içinde benzersizdir. Bununla birlikte, birbiri arasında çok az fark olan ya da birbiri ile aynı bileşenlere sahiplerdir. Ayrıca parça imalatında kullanılan uçların ortak parçaları şunlardır:

• Gövde: Matkap ucunun gövde ile uç arasındaki kısmına gövde denir.
• Nokta: Koni şeklinde olan nokta, matkabın 180°’lik açısında bulunan uç noktasıdır.
• Şaft: Matkap ucunun matkap makinesine yerleşen kısmına şaft denir.
• Sap: Şaftın delme makinesi mili ile eşleşen en dip kısmına denir.
• Yivler: Matkap ucu, gövdesinde spiral, sarmak ya da düz oluklara sahiptir. Bu yapılar keskin bir kenara sahiptir ve talaşı kolayca çıkarmak ve soğutucuları iletmek için bukle şekline dönüştürürler.
• Kenar boşluğu: Gövdenin yivli kısmına denir.
• Gövde açıklığı: Gövdenin matkap ucundan daha küçük çaplı parçasıdır. Matkap ile delik arasındaki sürtünme katsayısını azaltır.
• Ağ: İki oluğu birbirinden ayıran kısma ağ denir.
• Boyun: Şaft ile gövdeyi birbirine bağlayan kısımdır.

Matkap Ucu Çeşitleri

Üretim aşamalarında farklı tipte matkap uçları kullanılır ve kaplama ve malzemeye göre iki kategoriye ayrılmaktadır. Aşağıda her iki kategoriyi oluşturan farklı matkap ucu türlerini kısaca açıklamaya çalıştık.

Kaplamalı Matkap Ucu Çeşitleri

Kaplamalar, parçanın daha iyi işlevsel ve estetik özellikler kazanması için uygulanan malzemelerdir. Ayrıca matkap uçlarının ana kategorilerinden birini oluşturan kaplama türleri şunlardır:

Titanyum Nitrür Matkap Uçları

Titanyum nitrür kaplama, matkap uçlarına sertlik, hız, uzun hizmet ömrü gibi özellikler kazandırırken sert ve yumuşak metalleri delmek için uygundur. Ayrıca kazandırdığı özellikler nedeniyle kendine geniş bir uygulama alanı bulur. Ancak tek dezavantajı, kesici kenar keskinliğini yitirdiğinde, kaplama yeniden uygulanmadığı sürece eski keskinliği kazandırılamaz.

Matkap Ucu Çeşitleri Nelerdir?

Titanyum Karbonitrür Matkap Uçları

Bu tür matkap uçları, titanyum nitrür matkap uçları ile benzerlikler taşır. Sonuç olarak mavi ya da mor renkte ve kaygan yapıdadırlar. Ayrıca geliştirilmiş sertliğe sahiplerdir. Sonuç olarak sert malzemeleri delmek istiyorsanız, bu tip kaplamalar büyük ölçüde işinize yarayacaktır.

Titanyum Alüminyum Nitrür Matkap Uçları

Titanyum alüminyum kaplı matkap uçları özellikle yüksek stabilizeye sahip olmaları nedeniyle paslanmaz çelik, çelik ve diğer malzemeleri yüksek sıcaklıklarda delmenize olanak tanımaktadır. Ancak alüminyum gibi malzemelerle çalışıyorsanız, bu matkap ucu uygulamanıza uygun değildir.

Elmas Matkap Uçları

Bu kategoride en yüksek dayanıklılık sunan tür elmas kaplı matkap uçlarıdır. Dolayısıyla metaller gibi sert malzemelerde delikler açmak için uygunlardır. Bununla beraber cam gibi son derece hassas malzemelerle de çalışmanız mümkündür.

Farklı İş Parçası Malzemelerine Uygun Matkap Ucu Çeşitleri

Matkap uçları, delik açmak için uygun oldukları malzeme türüne göre de kategorize edilmektedir. Dolayısıyla bu kategori altında üniversal, metal, ahşap ve diğer malzemeler olmak üzere dört ortak alt kategori bulunmaktadır. Her bir alt kategori altında farklı matkap ucu türleri ve bu uçlara ait uygulama alanlarını sizin için derledik.

Üniversal İş Parçaları için Matkap Uçları

Bu kategoride yer alan matkap uçları hemen her malzeme ile kullanıma uygundur. Parça üretiminde kullanılan dört yaygın üniversal matkap ucu türü vardır:

• Bükümlü Matkap Ucu

Silindirik bir şaft ve sarmal yivlere sahip olan bükümlü matkap uçları, tirbuşona benzer bir yapıya sahiptir. Hızlı ve doğru delikler delebilme yeteneğine sahip olan bu türün tasarımındaki burgu kanal, delme işlemi sırasında oluşan tozu kontrol etmeye olanak tanımaktadır.

Bu matkap uçları, ahşap ve duvarlarda delikler açmak için kullanılan en yaygın uçlardır.

Bükümlü Matkap Ucu

• Kademeli Matkap Ucu Nedir?

Kademeli matkap uçları özel olarak üretilmektedir. Ayrıca konik bir gövdeye, düz ya da açılı olabilen hareketli bir yive sahiptir. Yiv aynı zamanda delme işlemi sırasında oluşan talaşların tahliyesini sağlar.

Kademeli matkap uçları, alüminyum gibi yumuşak malzemeler işlemeniz için uygun aletlerdir fakat özel yapım oldukları için maliyetleri yüksektir.

• Unibit Matkap Ucu

Kademeli matkap uçlarıyla benzer görünümde olan unibit matkap uçlarında düz çalışan bir yiv bulunmaktadır. Ek olarak tasarımları nedeniyle delik büyütme işlerinde kullanılmaktadır. Kademeli matkap uçlarına benzer şekilde delme sırasında üretilen talaşların verimli şekilde tahliyesine olanak tanırlar.

Unibit matkap uçları, sac imalatında ve kontrplak benzeri yumuşak malzemelerde delikler açmak için yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Delik Testere Tipi Matkap Ucu

Delik testereleri, kenarlarında testere dişleri ve kısa açık silindirlere sahip bir matkap ucu çeşididir. Ahşap ve metal sac gibi ince malzemelerde delik açmak için uygundurlar.

Metal İş Parçaları için Matkap Uçları

Bu kategori altında yer alan uçlar, metalik malzemelerde delikler açmak için uygundur. Parça imalatında yaygın olarak kullanılan türleri şunlardır:

• Puntalar

Yaygın olarak merkez matkap ucu olarak da bilinen bu aletler, parça üzerinde başlangıç ​​delikleri açmak veya konik girintiler oluşturmak için uygundur.

Punta Matkabı Nedir?

• Kare Matkap Ucu

Bir kesme noktası ya da 3-4 yivli türleri olmayan karot matkap uçları, bu tasarımları nedeniyle yalnızca önceden delinmiş deliklerde kullanılmaktadır.

• İtici Matkap Ucu

Benzersiz bir tasarıma sahip olan itici matkap uçları, tüp içinde tüpe benzer bir görünüme ve karbür bir uca sahiptir. Ayrıca 19~102 mm çapa sahip derin delikler açmanız gerektiğinde bu matkap ucunu kullanabilirsiniz.

• Değiştirilebilir Matkap Ucu

Karbür ya da seramikten üretilen pahalı bir tür olan değiştirilebilir matkap uçları özellikle CNC delme işlemlerinde kullanılmaktadır. Aşınmaya karşı dirençleri ve uzun kullanım ömürleri nedeniyle birden fazla soğutma sıvısı kanalına sahiplerdir. Çaplarının neredeyse beş katı kadar delik açabilmektedir. Ek olarak delme işlemlerini hızlandırma yetkinliğine sahiptir.

• Düz Yivli Matkap Ucu

Burgu matkap ucuna benzeyen düz yivli matkap uçları, ayrıca paralel çalışan bir oluğa sahiptir. Ek olarak paralel oluk sayesinde delme sırasında oluşan talaşlar dışarı çıkmaz. Bu nedenle endüstriyel uygulamalarda bir sınırlamaları bulunmaktadır. Bu duruma rağmen pirinç ve bakır gibi yumuşak malzemeleri delmek için uygundurlar ve kullanımları kolaydır.

• Oluklu Matkap Ucu

Oluklu matkap uçları, doğruluklarını belirli bir derinliğe kadar korumalarını sağlayan kauçuk bir mantara sahiptir. Son derece hassas bir delik delmeniz gereken malzemelerde kullanmanız için uygun niteliktedir. 3~16mm çaplarda üretilmektedir. Ahşap ve yumuşak plastikler bu tür matkap uçlarının en yaygın kullanıldığı malzemelerdir.

• Merkez Matkap Ucu

Merkez matkap ucu, konik ve dişli bir uca sahiptir. Genel olarak yumuşak çelikten üretilen bu matkap uçları ahşap malzemelerde delikler açmak için idealdir.

• Kazıcı Matkap Ucu

Uzun bir şafta sahip olan kazıcı matkap ucunun, iğneli olan maça şeklinde bir ucu vardır. 6~36 mm arasında değişen çapları ile kaba ahşap malzemelerin delme işlemlerine uygundur.

Burgu Matkap Ucu

Güçlü ve kuru ahşap malzemelerde delik açmak için uygun olan bu matkap uçları, özel tasarımları sayesinde kalın ahşapları çok fazla baskıya gerek duymadan delebilir.

Diğer Malzemeler İçin Matkap Uçları

Bu kategoride yer alan uçlar taş, beton ve seramik gibi malzemelerle çalışmanız için uygundur. İmalat endüstrilerinde kullanılan yaygın türler şunlardır:

 Elmas Matkap Ucu

Elmas matkap uçları, freze ve matkap ucu kombinasyonu olarak çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca metal bir segment içinde bulunan elmaslı çelik bir yüzeye sahiptir. Birkaç farklı malzemeyi delmek için uygun olsalar da hızları nispeten düşüktür.

Matkap Ucu Yapımında Kullanılan Malzemeler

Farklı matkap uçları farklı malzemelerden üretilir. Her matkap ucu, üretiminde kullanılan malzemenin mekanik özelliklerine de bağlı olarak farklı özellikler kazanır. Sonuç olarak, her birinin kendine has uygulama alanları vardır. Aşağıda, üretildikleri malzemeye göre yaygın kullanılan matkap uçlarını görebilirsiniz.

Yüksek hız çeliği

Tungsten, krom, karbon ve vanadyum içeren yüksek hız çeliği takımlar, daha yüksek sertlik, dayanıklılık, aşınma ve ısı direncine sahiptir. İsimlerini yüksek hızda delme yeteneklerinden alırlar. Metal ve sert ağaç işleri için uygun takımlardır.

Karbon çeliği

Karbon çeliği matkap uçları, içerdikleri karbon miktarına göre düşük ya da yüksek olarak adlandırılırlar.

Düşük karbonlu türleri, çabuk aşınma eğiliminde olduklarından yumuşak ahşap, plastik ve benzeri yumuşak malzemeler için uygundur.

Yüksek karbonlu türleri ise ısıl işlem ve sertleştirme süreci nedeniyle daha yüksek dayanıklılık sunmaktadır. Düşük karbonlu çelikle karşılaştırıldıklarında, sert ağaç, metal ve plastik malzemelerin delinmesi için uygundurlar. Ancak, aşırı ısınma nedeniyle kesme kenarları körelmektedir.

Matkap Ucu Üretiminde Hangi Malzemeler Kullanılır?

Kobalt Çelik Alaşımı

Kobalt Çelik Alaşımı, yaklaşık %5-8’lik bir kobalt karışımı içerir ve paslanmaz çelik ve diğer sert malzemeleri delmek için idealdir.

Tungsten karbür

Tungsten karbür matkap uçları, aşırı sertlikleriyle bilinmektedir. Hemen hemen tüm malzemelerle uyumludurlar. Ancak, yüksek maliyetleri nedeniyle genellikle matkap uçlarında kullanılmaktadır.

Polikristal Elmas

Matkap ucu malzemesi, sinterlenmiş bir tungsten karbür kütlesine bağlı elmas parçacıklarından yapılmaktadır. Bu nedenle, elmas kaplı matkap uçları en sert olanlardır ve tüm malzemeler için uygunlardır. Ancak, yüksek maliyetleri nedeniyle endüstriyel kullanımlarını sınırlamaktadırlar.

Doğru Matkap Ucu Nasıl Seçilir?

Piyasada bulabileceğiniz sayısız matkap ucu arasından işinize en uygun olanı seçmek zor bir süreç olabilmektedir. Ancak, aşağıda sunduğumuz bilgileri kullanarak en uygun matkap ucunu seçebilirsiniz.

Farklı Tipte Kaplanmış Matkap Uçları

Doğru Malzemelerden Yapılmış Bir Matkap Ucu Seçin

Matkap ucunun üretildiği malzeme, işiniz için en uygun tipi belirlemenizde önemli bir yere sahiptir. Çünkü her malzeme kendine has sertlik ve mekanik özellikler taşır. Örneğin, yüksek hız çeliği cam elyaf, PVC, alüminyum ve ahşamı delmekte iyiyken, kobalt matkap uçları yüksek sertlik ve daha iyi ısı dağılımına sahiptir.

Matkap Ucu Kaplamalarını Düşünün

Kaplamalar, matkap uçlarının işlevsel özelliklerini ve estetik değerlerini iyileştirebilir ve bu nedenle önemlilik arz etmektedir. Örneğin, titanyum nitrür kaplı bir yüksek hız çeliği çok sertleşir ve sert malzemelerle kullanılmaları mümkün olur. Bu nedenle, sert malzemelerle çalışıyorsanız ve kaplamalı bir matkap ucu kullanacaksanız, özelliklerini incelemek için biraz vakit ayırın.

Doğru Matkap Ucu Nasıl Seçilir?

İş parçası malzemeleri

Metal, ahşap, taş, seramik veya diğer malzemelerin her biri, doğru matkap ucunu seçmenizi gerektiren farklı özelliklere sahiptir. Örneğin, döner ve kademeli matkap uçları, üniversal matkap uçları ya da metal parçalar için düz kanallı matkap uçlarını tercih edebilirsiniz. Başka bir örnek ise ahşaplar burgu ve kazıyıcı matkap uçlarını tercih edebilir olmanızdır. Uç seçiminden önce hangi amaçla kullanacağınızı belirlemeniz gerekir.

Matkap Uçlarının Geometrisi/Özellikleri

• Yapı

Doğru matkap seçimi, delme işlemi sırasında kırılma riskini azaltacak ya da önleyecek kadar kalın olmalıdır. Bu nedenle, ağır hizmet geometrisine sahip matkap uçlarına yatırım yapmayı düşünebilirsiniz.

• Uzunluk

Kısa matkap uçları, daha yüksek sertlik ve hassasiyet sağlar. Uzun matkap uçları dışında bir seçeneğiniz yoksa, mümkün olan en kısa yiv uzunluğuna sahip, yani matkap çapının iki katına sahip bir matkap ucu seçmelisiniz. Uzun yivlere sahip matkap uçları daha düşük stabilite ve kesme eğilimine sahiptir.

• Matkap Nokta Açısı

İki yaygın matkap açısı 118 ve 135 derecedir. Ayrıca, 118 derece açılı uçlar, yumuşak çelik ve alüminyum gibi yumuşak malzemelerde delikler açmak için uygundur. 135 derece açılı matkap ise sert malzemelerde kullanılmaktadır.

Helis ve Matkap Nokta Açısı Nedir?

• Helis Açısı/ Spiral Açı

Delme işlemlerinde tercih edilen pek çok helis açısı vardır. Bu açıların en yaygınları 10-29, 19-40 ve 27-45 derece olanlarıdır.

• 19~490 helis açısına sahip olan matkap uçları, büyük delik uygulamaları için uygundur.
• 10~290 açıya sahip matkaplar, alüminyumdan üretilen sert malzemelerle iyi çalışırken daha iyi talaş tahliyesi, kırılma direnci ve kenar mukavemetine sahiptir.
• 27~450 helis açılı matkaplar, düşük tork gerektiren uygulamalarda ve düşük kesme direnci gösteren paslanmaz çelik gibi çok sert malzemeler için uygundur.

Çözüm

Matkap uçları, montaj gerektiren ürünler için parça üretiminde çok önemli bir yere sahiptir. Farklı malzemelerden, farklı boyut ve şekillerde üretilirler. Ayrıca CNC frezeleme, delme ve benzeri işlemler gibi işleme sürecinde kullanılmak üzere farklı özelliklere sahiptir.