Bu Yazıyı Dinleyebilirsiniz.

Günümüzün modern metal işleme endüstrilerinde, yetenekli bir operatörün bir parçayı keserek yüksek hassasiyetli ürün ve bileşenler için yaygın olarak kullandığı temel işlemler manuel ve CNC frezeleme işlemidir. Hem manuel hem de CNC freze kullanımında, atölyelerin dikey ya da yatay tipler arasında tercih yapması gerekir.

Bu makalede, yatay ve dikey freze tezgâhlarını karşılaştırarak, aralarındaki farklılıkları ve kullanım alanlarını daha iyi anlamaya çalışacağız.

Dikey Freze Makinesini Yatay Freze Makinesi ile Karşılaştırma

Her iki tip makinede de malzemeyi çıkarmak için bir parmak freze ya da freze kafasına sabitlenen farklı bir kesici takım kullanılır. Kesici takımın dönen parçaya beslendiği metal torna tezgâhlarının aksine, freze makinelerinde kesici takımı döndüren bir mil bulunur. İşlenecek parça, tezgâha monte edilmiş bir mengene ile ya da doğrudan çalışma tezgâhına sıkıştırılarak sabitlenir.

Dikey freze makinelerinde bir ya da iki eksen boyunca yukarı aşağı hareket edebilen mil, genellikle değişken olan ve yüksek hız ayarlarına olanak tanır. Freze tipine de bağlı olarak, tezgâhta uzunlamasına besleme yapabilmek için bir güç beslemesi ve doğru boyutlandırmayı sağlamak için dijital okuma sağlayan bir aygıtla donatılabilir. Çoğu freze tezgâhında ayrıca bir soğutma tertibatı bulunur.

Yatay ve Dikey Freze Tezgahı Arasındaki Farklar

Yaygın kullanılan freze tezgâhları, dönen milin yönüne göre iki kategoriye ayrılır. Kabaca aynı işleme gereksinimlerini karşılayan yatay ve dikey freze tezgâhları arasındaki temel fark üretim sürecindeki farklılıktır. Her iki tezgâh tipinin de kendine has avantajları olsa da, dikey freze tezgâhları yatay olanlara göre daha çok yönlüdür.

Dikey Freze Tezgâhı Nedir?

Hemen hemen her metal işleme atölyesinde bulunan dikey frezeler, dikey olarak yönlendirilmiş bir kesme kafası ya da iş miline sahiptir. Parçayı işlemek için kullanılan kesme aleti bir çeki demiri aracılığı ile iş mili tarafından tutulur ve bazı makinelerde iş milini Z ekseni boyunca dikey hareket ettiren bir destek bulunur. Tezgâh, makine tipine bağlı olarak X ya da Z ekseni boyunca ve bazı türlerde de Z ekseni üzerinde yukarı aşağı hareket eder.

Z ekseni üzerinde dikey hareket sağlandığında, dikey freze tezgâhları pres tipi matkap gibi işlev görebilir. Bu tip makineler, bölümleme ya da pahlama gibi bitirme işlemlerinin yanı sıra tek taraflı işleme operasyonları için idealdir. Dikey freze tezgâhları kendi içinde de iki kategoriye ayrılabilir. Bu kategoriler bazen taret olarak da adlandırılan diz frezeler ve genellikle yataklı olarak adlandırılan türlerdir. Bu iki tür birbirinden farklı işlevlere sahiptir ve her birinin kendine has avantajları vardır.

Kesim tipi ve işlenen malzemeye göre farklı takımlar tercih edilebilir. Kesici takımlara pens ya da doğrudan freze kafası tarafından tutulabilir ve kesici takım döndükçe freze kafası parçanın içine doğru beslenir.

Delik ve iç dişler işlenirken matkap ve kılavuzlar da sürece dâhil edilebilir. Alüminyumdan titanyuma kadar geniş malzeme çeşitlerinin işlenmesine uygun farklı parmak frezeler ve kesici takımlar temin etmek mümkündür.

Dikey Freze Tezgahı

Diz (Taret) Freze: Sabit bir iş miline sahip olan diz frezeler, makine atölyelerinde yaygın olarak tercih edilirler. Taret Z ekseni üzerinde dikey olarak hareket ederken, masa X ekseni üzerinde uzunlamasına ya da Y ekseni üzerinde dışarı doğru hareket eder. Destek içerisinde dönen mil, ikinci bir Z ekseni sağlar.

Günümüzde kullanılan çoğu CNC freze birer diz frezesidir ve sahip olduğu çok yönlülük, bağımsız ya da tezgâh üstü bir model olarak geliştirilmesine borçludur. Değişken hızlı bir dikey freze, tabla boyutuna da bağlı olarak neredeyse sonsuz kullanıma sahiptir.

Hobi amaçlı ya da ev kullanıcıları için de üretilen birçok diz frezede r8 iş mili bulunur. Bu durum, küçük parçalar üretmek için bir takım tezgâhı ve şerit testere edinen kişiler için mükemmel bir çözümdür.

Yataklı Freze: Diz tipinin aksine yataklı frezenin tablası Z ekseni üzerinde yukarı aşağı harekete sahip değildir. Bunun yerine iş mili üzerinden dikey bir harekete sahiptir ve tabla X ve Y ekseni boyunca harekete sahiptir. Ayrıca tüm kafası ve motoru, diz frezenin aksine yukarı aşağı hareket eder.

Özellikle büyük ve ağır parçaların işlenmesinde, yataklı frezeler iyi sonuçlar elde edilmesine olanak tanır.

CNC Tezgahında Delik Delme

Dikey Freze Tezgâhları Nerelerde Kullanılır?

Dikey freze tezgâhlarının çok yönlü oluşu, hemen hemen her endüstride yer edinmelerini sağlar. Frezeleme ve delme işlemlerinde de kullanılabilmeleri nedeniyle bazen “matkap freze” olarak da adlandırıldığı durumlar olur. Dikey frezeler ve bu makineleri kullanan endüstrilerde üretilen ürün ve bileşenlerden bazıları şunlardır:

• Şaftlar, dişliler, pimler vb. parçalar dikey freze işlemlerine gereksinim duyduğundan otomotiv parçalarının üretiminde en uygun seçimdir.
• Nakliye sektöründe, personel ve taşınan ürün güvenliği için elzem bileşenler dikey CNC freze makineleri tarafından işlenmektedir.
• Tarım ve hayvancılık sektöründe çeşitli kapı ve tarım ekipmanı bileşenleri gibi parçalar dikey CNC frezeler kullanılarak üretilir.
• Dikey CNC frezeler ile yüzey işlenebilir, yuva açılabilir, delik açılabilir ve işlenebilir. Bu durum onları, imalat endüstrisine özgü ve üretim sürecinde kullanılan makine ve takımlarda alternatifsiz yapar.
• Özel işlerde, oymacılıkta ve prototip üretiminde mükemmel sonuçlar verir.
• Değişken mil hızı ve diğer özelliklere sahip dikey CNC frezeler ile basit ve karmaşık metal işleme projeleri gerçekleştirilebilir. Hatta farklı endüstrilerde büyük ve düz plakaları işlemek için de kullanılabilirler.

Dikey Freze Tezgâhının Avantajları Nelerdir?

Yatay freze makinesi tasarımlarına göre dikey freze makinelerinin sunduğu avantajlar bulunur.

• Hareketli destek: Avantajların en başında bir destek bulunur. Bu destek, freze tablasını Z ekseninde döndürmeye gerek kalmadan bir parmak freze ya da matkap ucunu ilerletme ve geri çekme yeteneğine sahiptir. Bu durum üretkenliği artırırken, ayrıca operatörün delik içindeki talaşları temizlemek için takımı rahatlıkla çekmesine de olanak tanır.
  • Açılı Kesimler: Diz tipi frezeler açılı kesim yapabilme yeteneğine sahiptir. Yatay bir freze tezgâhı kullanarak, hem kesici takım hem de parça istenen açıyla yerleştirilmelidir.
  • Tür Çeşitliliği: Dikey frezeler, hobi amaçlı kullanılan küçük, tezgâh üstü türlerden atölyede kullanılan ve daha büyük modellere kadar çok çeşitli boyutlarda üretilirler.
  • Düşük Yatırım: Diz tipi frezeler, çoğu yatay frezelerle karşılaştırıldığında daha düşük beygir gücüne sahip motorlara ve daha küçük dökümlere sahip olduğundan maliyetleri daha düşüktür.
  • Çok Yönlülük: Dikey freze tezgâhları yatay frezelerle aynı işlemleri yapabilmelerinin yanı sıra ayrıca delme, kılavuz çekme, delik işleme, oyma ve buna benzer işlemleri hızlı ve kolay yapabildiklerinden çok yönlülükleri ile öne çıkarlar.

Bakım ve Onarım Kolaylığı: Yatay freze makinelerine göre daha az karmaşık olan dikey frezelerin tek parça takım kafasına sahip olmaları, dikey sütun içerisinde karmaşık dişlilerin varlığına ihtiyaç duymaz.

Yatay Freze Tezgâhı Nedir?

Dikey frezelere benzer şekilde yatay freze tezgâhları da dönen bir mile sahiptir ve farklı olarak bu mil yatay konumlandırılmıştır. Bu tezgâhta kullanılan takımlar uzun ve ince takımların tercih edildiği dikey frezelerin aksine taşlama çarkına benzer şekilde kısa ve daha kalındır.

Yatay diz tipi frezeler, dikey CNC diz frezeler kadar çok yönlü değildir. Fakat daha ağır ve daha derin kesimler yapabilme yeteneğine sahiptir. Bu tezgâhlarda kullanılan motorlar, daha büyük yatakları ve ağır parçaları hareket ettirecek kadar yüksek beygir gücüne sahiptir.

Yatay Freze Tezgahı

Yatay Freze Tezgâhları Nerelerde Kullanılır?

Yatay freze makineleri ile yapılabilecek işleme operasyonları şunlardır:

• Parça üzerindeki olukların işlenmesi,
• Yuvaların işlenmesi,
• Çok taraflı yüzeylerin frezelenmesi,
• Çok ağır parçaların ve zorlu malzemelerin işlenmesi,
• Tıp endüstrisi için neşter ve tanısal görüntüleme ekipmanlarının üretiminde belirli projelerin gerçekleştirilmesi,
• Yatay düzlemde delik açma, kılavuz çekme ve delik işleme gibi operasyonlar.

Yatay Freze Tezgâhının Avantajları Nelerdir?

• Talaş Tahliyesi: Yatay freze tezgâhlarında, yerçekiminin de etkisiyle kesim sırasında oluşan talaşların dışarı çekilmesi daha kolaydır. Daha iyi talaş tahliyesi, daha iyi yüzey bitirme ve daha hızlı işleme uygulamalarına neden olur. Bir soğutma sıvısı sistemi de talaş tahliyesine yardımcı olur.
• Rijit Yapı: Genellikle ağır endüstriyel imalathanelerde bulunan yatay frezeler, daha az titreşim ve takım sapması ile kaynaklı parçaların işlenmesine izin verecek kadar rijit yapıda inşa edilir.
• Derin Kesimler: Doğaları gereği daha kararlı ve sağlam olan yatay frezeler, daha derin ve geniş kesimleri mümkün kılar. Bu durum daha büyük parçaların işlenmesinde üretkenliği artırır.

Dikey ve Yatay arasında seçim yapma

Her iki freze makinesinin de belirli avantajları vardır. Ancak dikey freze makineleri çok yönlülük, güvenilirlik ve maliyet açısından bir adım öne çıkmaktadır. Hacimli ya da ağır parçaların işlenmesi gibi özel ihtiyaçlara sahip olmayan şirketler için tercih edilmesi gereken freze türü bellidir. Dikey frezeler, yüksek hacimli üretim işleri, onarım işleri, alet ve kalıp üretimi, metal desenlerin işlenmesi ve daha pek çok işleme operasyonunda kullanılabilir.

Yatay ve Dikey Freze Tezgahı

Dikey Freze Makinesine Hassas Bilgisayarlı Sayısal Kontrol (CNC) Ekleme

CNC ile kontrol edilen bir freze, insan müdahalesine minimum düzeyde ihtiyaç duyarak yüksek kaliteli parçalar üretebilir. Step motorlar ve hassas ölçüm araçları, tablayı ve başlığı hareket ettirebilir, parçaları kesebilir ve tekrarlanabilir boyutlarda işleyebilir. CNC dikey bir freze ile üretilen parçalar, manuel frezelerde işlenemeyecek kadar karmaşık ve zaman alıcı olabilir.

Bir CNC operatörü ya da programcısı, parçaların bir işleme merkezinde işlenmesi için bir çizim oluşturur. Operatörün işi doğru takımların seçimi, işlem sırasının doğru izlendiğinden emin olmak, hammadde kabulü ve tüm bunları toleranslar dâhilinde hassas bir parçaya dönüştürmektir.

G kodu ile programlama konusunda uzman operatörler, CNC makineleri için uygun sırayı belirleyebilir. Bu yetenekte olmayanlar bile ilgili programda düzenlemeler yaparak ya da temel programlar yazarak CAD yazılımına hızla adapte olabilirler.